Nieczytelność

opis

Książka: Nieczytelność – dychotomia funkcji i formy w projektowaniu graficznym w oparciu o działania typograficzne i liternicze jest próbą dookreślenia, czym jest nieczytelność, jakie są obszary występowania tego zjawiska oraz jaki wpływ ma ono na finalny odbiór dzieła. W tekście przedstawiona została także unikalna zależność pomię­dzy formą znaku a jego funkcją w oparciu o wypracowane doktryny renomowanych typografów i wybitnych przedstawicieli dziedziny pro­jektowej.

Praca ta, stała się także okazją do rozważań wokół granicy czytelności znaku literniczego oraz warunków jego implementa­cji. Celem projektu nie było tylko określenie co czyni literę czytelną, lecz wykazanie jak trudno precyzyjnie wykreślić granice nieczytelności we współczesnej komunikacji wobec dynamicznie zmieniających się czynników zewnętrz­nych, podatne na modę i subiektywne oceny. Nieczytelność – jako język graficzny – oferuje jednak twórcy przyjemne poczucie wolności. Znak literniczy, który wyzwala się ze swojej funkcji, odradza się w innej materii, o szerszym działaniu artystycznym, wymuszając na odbiorcy nieustanną reewaluację tego co jeszcze odbieramy jako literę.

Książka ma wymiar 210 × 270 mm. Wielkość ta jest kompromi­sem pomiędzy reprezentatywnym, albumowym wydaniem, a poręczną książką do czytania. Proporcje strony o zmniejszonym kontraście eko­nomicznie mieszczą się na arkuszu drukarskim, przy jednoczesnym odejściu od standardowego dla dokumentów tekstowych formatu A4. Współczynnik proporcji, wysokość i szerokość strony ma wartość 1.28. Parametr ten zbliżony jest do wartości popularnych na rynku tabletów – urządzenia te, podobnie jak powstałe wydawnictwo, służą zarówno do czytania, jak i do oglądania.

Okładka książki, wykonana z czarnej tektury barwionej w masie kasze­rowanej tworzywem syntetycznym, wprowadza w projekt sterylny, tech­niczny chłód ekranu, spotykany w urządzeniach multimedialnych. Błysk okładki dobrze kontrastuje z matowym, siermiężnym charakterem wnętrza wydawnictwa a wypukłość materiału przywodzi na myśl matrycę. Ozdobny charaktery sztywnej okładki to także współczesna interpretacja bogato inkrustowanych kodeksów.

Pierwsza i ostatnia składka wydawnictwa została przeznaczona na strony tytułowe, spis treści i wstęp na początku książki, a zakończenie i bibliografię na końcu. Składki te formalnie odci­naną się od pozostałej części wydawnictwa, pozba­wione są interpretacji graficznej charakterystycznej dla wszystkich rozkładówek w rozdziałach, a formatowanie tekstu jest wyraziste. Strony te wyróżnia min. znacznie większa punktacja i mocne zaznaczenie akapitów poprzez wykorzystanie inicjałów.

Papier do to DNS Indigo w grama­turze 150, wykorzystywany w technologi druku płynnym atramentem HP Indigo, pozwalającej na uzyskanie maksymalnie matowego druku, przy produkcji wydawnictw w niskim nakładzie. Marginesy zewnętrze rozkładówek zostały tak zaprojektowane, aby przy odpowiednim przechyleniu stron w bloku książki, pojawiał się napis. Przy wygięciu bloku w prawo, kaskadowo układające się strony budują przy krawędziach powtarzający się napis FORMA. Wygięcie bloku w lewo natomiast tworzy słowo FUNKCJA. Książka staje się tym samym prostą, analogową animacją, ilustrującą tytułową dychotomię formy i funkcji.

Projekt książki opiera się o siatce skrojonej z trzynastu łamów, choć ich rola w budowaniu kręgosłupa publikacji jest umowna. Służą one do porządkowania tekstu i przypisów, ale nie wyznaczają ścisłych obszarów pojawiania się tekstu głównego. Tekst prowadzi czytelnika meandrami poprzez kolejne strony w formie wypełnionych pól tekstowych czy rozsypanych, pojedynczych linijek. Takie podejście do projektowania wydawnictwa pozwoliło, aby zarówno grafika jak i tekst, współistniały jako ważne, aktywne elementy w aranżowaniu kompozycji. W wydawnictwie zrezygnowano z wyróżniania akapitów przez wcięcie lub dodatkowe światło wierszowe; zastępstwie, wykorzystano znak akapitu z dostępnych glifów. Brak wyraźnej przerwy w tekście sprawia, że przybiera on strukturę cieczy, która bez końca zalewa kolejne strony, niczym niekończący się proces skrolowania treści na stronach internetowych. Szarość tekstu, uzyskana przez bezakcentowy skład i jednostajny rytm liter – nie była wartością, którą kierowano się w tym projekcie. W przeciwieństwie – skład ma na celu podtrzymywać odbiorcę w niemalejącym napięciu, dynamicznie zmieniając warunki pojawienia się tekstu na każdej rozkładówce. Litera, którą cechuje zmienność w punktacji i brak możliwości pełnej kontroli nad sposobem jej implementacji, bliższa jest środowisku digitalnemu niż druku. Przypisy w tekście zostały dodatkowo wyróżnione jako wyraziste cyfry wersalikowe, bez zastosowania indeksu górnego, w kontrze na prostokątnej formie. Pole to zbliżone wielkością do pola znaku, przywodzi na myśl ołowianą czcionkę. Środkowa oś, akcentowana przez paginę, to ważny element kręgosłupa publikacji. Pojawiająca się na rozkładówkach inter­pretacja typograficzna, choć kompozycyjnie wyważona, w założeniu ma być wycinkiem większej całości, której jedynie fragment jest oglądany przez odbiorcę.

Czerń i biel, użyte w publikacji mają również symboliczne znaczenie. Tak jak noc i dzień, dobro i zło, cisza i dźwięk, pełń i pustka – opozycyjne war­tości współistnieją, zakorzenione w świadomości ludzkiej poprzez obser­wację dualizmu świata. Każdy rozdział wydawnictwa rozpoczyna się stroną tytułową. Rozkładówki w rozdziałach to nasycone graficznie obrazy, czerpiące inspiracje z różnych technik tworzenia litery. Pojawiają się wyraźne nawiązania do poszczególnych etapów rozwoju technologi druku i jej wpływu na formę znaku literniczego. Litery, w tym procesie, ulegają swobodnemu przetworzeniu i deformacji, niejedno­krotnie odbiegają od czytelności ideogramu. Książka ma w założeniu być obiektem eklektycznym, w którym mieszają się różne środki ekspresji plastycznej, od szablonu, skanu, rastra, do precyzyjnej linii wektorowego rysunku lub trójwymiarowego renderu. Każda kolejna rozkładówka wal­czy o uwagę widza. Jest odrębną kompozycją typograficzną, która swoją formą podejmuje próbę nawiązania do treści tekstu głównego. Mnogość obrazów i ich gęstość, może wywołać u odbiorcy wrażenie maksymalnego nasycenia wizualnego – przytłoczenia, które często towarzyszy użytkow­nikom w przeglądaniu materiału graficznego w internecie.